خطر از دست رفتن بازارهای صادرات نفت ایران
رضا تقی زاده؛ کارشناس مسائل انرژی بی بی سی : انتشار آمار تولید نفت خام کشورهای عضو اوپک از سوی این سازمان نشان می دهد که تولید نفت خام ایران با کاهش بیش از ۴۰ هزار بشکه نفت به 3 میلیون و هشتصد هزار بشکه در روز رسیده است. این در حالی است که سایر کشورهای عضو اوپک موفق به افزایش تولید نفت خام خود شده اند.کاهش تولید روزانه ۴۰ هزار بشکه نفت خام ایران اگرچه موضوع تازه ای نیست و در ادامه کاهش مستمر تولید طی ۱۸ ماه گذشته صورت می گیرد، ولی با توجه به عدم توفیق مدیریت حاکم بر صنایع نفت در تغییر روند کاهش تولید، می تواند به عنوان اعلام خطر جدی در مورد آینده ظرفیت تولید و توانایی های ایران در حفظ بازارهای صادرات نفت آن کشور تلقی شود. سابقه کاهش تولیدکاهش تولید نفت خام ایران تقریبا از ابتدای سال ۲۰۰۶ میلادی آغاز شد و تاکنون بصورت مستمر ادامه یافته است. سهمیه تولید نفت خام ایران از مجموع تولید روزانه نفت اوپک، 4 میلیون و 300 هزار بشکه در روز است. حال آنکه تولید متوسط روزانه نفت ایران اینک به 3 میلیون و 800 هزار بشکه در روز رسیده است. فاصله این دو رقم حکایت از کاهش تولید حدود نیم میلیون بشکه نفت نسبت به سقف تولید و سهمیه متعارف روزانه ایران در اوپک دارد.کاهش تولید نفت خام ایران تصمیمی نیست که داوطلبانه اتخاذ شده و مصالح فنی و یا اقتصادی خاصی را تامین کند چرا که همزمان، کلیه کشورهای عضو اوپک، به جز ایران، به افزایش تولید و صادرات نفت خام خود مبادرت ورزیده اند. در نتیجه، تولید روزانه اوپک طی ماه گذشته به ۳۰ میلیون و ۳۸۰ هزار بشکه در روز رسیده است.سقف تعیین شده از سوی اوپک برای تولید روزانه اعضای آن 25 میلیون و 800 هزار بشکه در روز است. عراق خود را از این نظام سهمیه بندی کنار کشیده و بقیه اعضاء، در عمل به این نظام پایبند نیستند. ولی علیرغم تعهد به حفظ سهمیه خود، تولید مجموع 10 کشور (ظاهراً) پایبند به سهمیه در ماه گذشته بالغ بر ۲۶ میلیون و ۵۶۹ هزار بشکه در روز بوده است.کشور عراق با تولید ۲ میلیون و ۱۴۹ هزار بشکه نفت در روز بیشترین میزان افزایش تولید در میان ۱۲ کشور عضو اوپک را داشته است. عربستان سعودی نیز با تولید روزانه ۸ میلیون و ۵۲۶ هزار بشکه همچنان با فاصله چشمگیر با سایر اعضاء، همچنان در راس تولیدکنندگان اوپک قرار دارد.دلایل کاهش تولید در ایرانمطابق برنامه های اعلام شده از سوی ایران، تولید نفت خام ایران قرار بود تا سال ۲۰۰۹ میلادی به ۵ میلیون بشکه در روز افزایش یابد. با توجه به کاهش چشمگیر میزان تولید نفت خام ایران، رسیدن به این هدف در شرایط کنونی عملا ناممکن خواهد بود.تعداد زیادی از چاههای نفت ایران به نیمه دوم عمر خود رسیده اند و کاهش تولید از مخازن مربوط به آنها تا حدودی طبیعی است ولی با استفاده از تکنولوژی پیشرفته و تزریق گاز به چاهها و سرمایه گذاری بیشتر، می توان میزان بازدهی این چاهها را افزایش داد.در طول دو سال گذشته شرکت نفت موفق به تزریق کافی گاز به چاههای فرسوده نشده و تکنولوژی مورد استفاده در بهره برداری از این چاهها نیز قدیمی است. تکنولوژی پیشرفته بهره برداری که در تمامی کشورهای نفت خیز خلیج فارس به جز ایران مورد استفاده قرار می گیرد، نمک زدائی از نفت، جداسازی آب مخلوط با نفت، از میان برداشتن موانع محیطی، افزایش فشار چاه، و استفاده از ابزارهای حفاری مدرن را ممکن می سازد.کاهش سرمایه گذاری و رویکردن به شیوه های ارزان برای استخراج و افزایش میزان بازدهی نفت در ایران بخصوص طی سالهای اخیر، موجب شده که میزان کاهش سالیانه (افت تولید) به هفت درصد برسد، حال آنکه این میزان در عربستان سعودی حدود 5 درصد و در بقیه کشورهای عضو اوپک در حدود ۲درصد است.البته عوامل دیگری مانند نوع نفت مورد استخراج (مخلوط، سبک و یا سنگین)، مشخصات مخزن مورد بهره برداری و زمان تولید نیزمی تواند به کاهش موضعی سطح بازیافت از چاه منجر شود ولی استمرار کاهش تولید نفت ایران علاوه بر مشکلات فوق ریشه در کاهش سرمایه گذاری و عدم استفاده از تکنولوژی پیشرفته بهره برداری دارد.اشتیاق تولیدکنندگان به افزایش صادراتبی توجهی اعضای اوپک به رعایت سهمیه تولید خود در اوپک و میل آنها به افزایش تولید و صادرات نفت خام، به دلیل ادامه رونق بازار نفت و بالا بودن قیمت این کالا است. در این شرایط، کاهش تولید نفت خام ایران می تواند به عنوان یک رویداد غیر متعارف مابین سایر اعضای اوپک تلقی شود. خطر از دست رفتن بازارطبیعی است که کاهش تولید نفت خام ایران در شرایط افزایش مستمر مصرف داخلی تنها می تواند به کاهش میزان صادرات نفت خام منجر شود. اگرچه در شرایط جاری و به دلیل افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی، کاهش صادرات نفت ایران موجب کاهش صوری درآمدهای صادراتی ایران نشده، ولی نگرانی عمده در مورد ادامه روند کنونی، کاهش تولید و کاهش قدرت ایران برای حفظ بازارهای صادراتی نفت خام است. درآمد صادرات نفت خام ایران در سال جاری می تواند به ۶۰ میلیارد دلار بالغ شود که در هر حال درآمد چشمگیری است و در کوتاه مدت می تواند عواقب کاهش تولید نفت ایران و از دست رفتن بازارهای صادراتی را پنهان نگاه دارد، ولی این رقم در مقایسه با پیش بینی ۲۸۰ ملیارد دلار درآمد صادرات نفت عربستان سعودی در سال جاری رقم چندان بزرگی نیست.نکته با اهمیت در مورد کاهش سطح تولید نفت خام ایران، در عواقب ناشی از حرکت سایر کشورهای تولید کننده برای اشغال بازارهای سنتی نفت ایران نهفته است. از این لحاظ عربستان سعودی با ایجاد ظرفیت اضافی تولیدی بالغ بر ۲ میلیون بشکه در روز، یک خطر بالقوه برای بدست گرفتن بازارهای صادرات نفت ایران محسوب می شود و عراق با دست یافتن به ظرفیت بالغ بر 2 میلیون بشکه در روز، یک رقیب و خطر بالفعل است.کاهش تولید نفت خام ایران در شرایطی صورت می گیرد که آن کشور با اعلام دارا بودن ۱۳۸ میلیارد بشکه "ذخایر درجا"ی نفت از این لحاظ بعد از عربستان سعودی در رتبه دوم جهانی قرار گرفته است.
No comments:
Post a Comment